Ιστορία-Αρχαιολογία Ναυπακτίας

  Επί της Λεωφόρου Τζαβέλα στην Ναύπακτο δεσπόζει ο μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Δημητρίου, σε ρυθμό τρίκλιτης   βασιλικής.   Ο σημερινός ναός κτίστηκε κατά την περίοδο 1978-1981 στην θέση του παλαιότερου, που κατεδαφίστηκε το 1978 λόγω φθορών από σεισμούς. Στην βόρεια πλευρά του αιθρίου υπάρχει ψηφιδωτό του Αγίου Δημητρίου, στο οποίο ο Άγιος εικονίζεται όρθιος, φέρων στρατιωτική περιβολή και χλαμύδα, κρατώντας με το αριστερό χέρι ασπίδα και με το δεξί δόρυ.  Στην κεντρική δυτική είσοδο του ναού υπάρχει προστώο με τέσσερις αράβδωτους κίονες οι οποίοι σχηματίζουν τρεις αψίδες. Στα βορειοδυτικά του κτηρίου στέκει ο πύργος του κωδωνοστασίου, με τις καμπάνες που δώρισε στην πόλη ο Ιωάννης Καποδίστριας. Εκεί βρίσκεται και το κενοτάφιο των Νικολάου Τζαβέλα και Χάιδως Φώτου Τζαβέλα. Πρώτη αναφορά σε ναό του Αγίου Δημητρίου στην Ναύπακτο γίνεται στο έργο του περιηγητή J . Spon (1675-1676),   ο οποίος αναφέρει ότι στην πόλη υπάρχουν δύο εκκλησίες, με σπουδαιότερη αυτή του Αγίου Δημητρίου. Δ

  Το κτηριακό συγκρότημα που υπάρχει στο δεύτερο διάζωμα του κάστρου της Ναυπάκτου, γνωστό και ως Βεζύρ τζαμί κτίστηκε από τον Αμτζάζαντέ Χουσεΐν Πασά, Μεγάλο Βεζύρη του σουλτάνου Μουσταφά Β΄ (1695-1703) και μέλος της οικογένειας των Κιουπρουλήδων ( K ö pr ü l ü ). Το τζαμί αυτό αναφέρεται στα οθωμανικά αρχεία και συγκεκριμένα στα Βακούφια Κεπετζή ( Kepeci Evkaf ) κατά τα έτη 1702 και 1734/5 μ.Χ. Από δικαιοπραξία του έτους 1706/7 μ.Χ. μαθαίνουμε ότι στο τζαμί ήταν εξαρτημένο και ένα mekteb , δηλαδή ισλαμικό σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τους ερευνητές ο Αμτζάζαντέ Χουσεΐν Πασάς έχτισε ολόκληρο Κουλιγιέ , δηλαδή βακουφικό συγκρότημα με κτίσματα θρησκευτικού, οικονομικού και εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Σε αυτό το κουλιγιέ θα πρέπει να ανήκαν και τα δημόσια λουτρά ( χαμάμ ) που υπάρχουν νοτιότερα, στα οποία σώζονται οι ιδιαίτεροι χώροι, τα υπόκαυστα και οι θολωτές στέγες.   οι θολωτές στέγες των οθωμανικών λουτρών τα οθωμανικά λουτρά με τις θολωτές στέγες  Από το τζαμί

  Σε μαρμάρινο γλυπτό (μήκος 0,88 μ., ύψος   0,16 μ., πλάτος 0,28/0,22 μ.), που απετειχίσθη από την βορειοδυτική γωνία του ακροπύργου του κάστρου της Ναυπάκτου, στο οποίο χρησίμευε ως υπέρθυρο, έχει χαραχθεί η εξής έμμετρη κεφαλαιογράμματη επιγραφή, αποτελούμενη από 3 δωδεκασύλλαβους στίχους: Λέων ὁ Σεμνὸς Ναυπάκτου θυηπόλος τὸν τύμβον ηὐτρέπισεν, ὅν βλέπεις, ξέν[ε], ὅς, εἰ μὲν ἐν τούτῳ πέσοι, Θ(ε)ῷ χάρις. Η επιφάνεια αριστερά της επιγραφής κοσμείται από δύο επτάφυλλα ανθέμια, τα οποία εγγράφονται εντός κύκλων, που εκφύονται από αυτά, και ενώνονται με κόμπο. Την λοξότμητη όψη του γλυπτού από την οριζόντια επιφάνεια του μέλους διαχωρίζει ανάγλυφο βεργίο που μιμείται σχοινί. Τέλος, την   οριζόντια επιφάνεια κοσμεί ανάγλυφο πλέγμα από τριπλές και τετραπλές ταινίες.   Η δυσκολία ερμηνείας του τελευταίου στίχου καθώς και η έκκεντρη ως προς την επιγραφή θέση του ταινιωτού πλέγματος μας κάνει να πιστεύουμε ότι απουσιάζει ένα τμήμα της επιγραφής και, κατ’ επέκταση, του μαρμάρινου συν

  Ως γνωστόν η ορεινή Ναυπακτία ονομαζόταν παλαιότερα και Κράβαρα . Από πού προέρχεται, όμως, αυτή ή λέξη; Προς το παρόν οι ειδικοί δεν έχουν καταλήξει σε κάποιο ασφαλές συμπέρασμα. Αντιθέτως έχουν προταθεί πολλές θεωρίες. Ας δούμε μερικές: Το όνομα «Κράβαρα» αναφέρεται ήδη από το 1454-55 σε οθωμανικά κατάστιχα, συνεπώς απορρίπτεται εξαρχής η διαδεδομένη παρετυμολογία ότι προέρχεται από την φράση «κάρα βαρείτε» (βαράτε στο κεφάλι) που υποτίθεται ότι φώναζαν οι Έλληνες αγωνιστές εναντίον των Τούρκων σε κάποια προεπαναστατική μάχη των αρχών του 19ου αιώνα. Μια άλλη δημοφιλής θεωρία θέλει η λέξη «Κράβαρα» να είναι σλαβικής προέλευσης και σημαίνει τόπο κατάλληλο για βοσκή αγελάδων ή τον βοσκό (πβ. τσέχικα kráva = αγελάδα < πρωτοσλαβικό * korva ). Η ετυμολογία αυτή αμφισβητήθηκε από κάποιους, οι οποίοι αντέτειναν ότι τα ορεινά και δύσβατα εκείνα μέρη δεν είναι κατάλληλα για βοσκή μεγάλων κοπαδιών βοδιών ή αγελάδων, ώστε να δικαιολογηθεί η ονοματοδοσία ολόκληρης της περιοχής. Να σημει

  Στο Παλέρμο της Σικελίας φυλάσσεται δίφυλλη ελληνική περγαμηνή του 12 ου αιώνος, περιέχουσα αντίγραφο του καταστατικού της Αδελφότητας της Παναγίας Ναυπακτιωτίσσης στην Θήβα. Στην κορυφή φέρει μικρογραφία της Παναγίας η οποία εικονίζεται όρθια, επί μαρμαροθετημένου δαπέδου, σε στάση δέησης.   Θεωρείται ότι η εικόνα είναι πιστό αντίγραφο της εφέστιας εικόνας της Παναγίας που θα βρισκόταν στον μητροπολιτικό ναό της Ναυπάκτου. Η γραφή σε ορισμένα σημεία της περγαμηνής παρουσιάζει δυσκολία στην ανάγνωση λόγω φθοράς, αλλά σε γενικές γραμμές σώζεται σε καλή κατάσταση. Στην Σικελία κατέληξε μάλλον μετά τις επιδρομές των Νορμανδών το 1147 στα βυζαντινά εδάφη. Δεν είναι σαφές πώς ιδρύθηκε μια αδελφότητα αφιερωμένη στην Παναγία Ναυπακτιώτισσα στην Θήβα. Μια θεωρία είναι ότι μέλη της ήταν Ναυπάκτιοι που διέφυγαν από την Ναύπακτο μετά από εξέγερση εναντίον του τυραννικού διοικητή της πόλης Γεωργίου ή Μωρογιώργου, όπως τον αποκαλούσαν, το 1026. Άλλη άποψη λέει ότι η απόφαση να λάβει η αδελφότη

  Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, γνωστός ως Παναγία η Παναξιώτισσα, βρίσκεται περίπου δύο χιλιόμετρα βόρεια της Γαβρολίμνης Ναυπακτίας. Η ονομασία Παναξιώτισσα, η οποία θεωρείται μοναδική στον ελλαδικό χώρο, σημαίνει πιθανώς «αυτή που αξιώθηκε των πάντων». Αποτελούσε καθολικό μονής, όπως μαρτυρούν ερείπια βοηθητικών χώρων γύρω από τον Ναό. Ο ναός είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο. Στην κάτοψη παρουσιάζει το σχήμα παράγωνου ορθογωνίου (διαστάσεις 13,70 Χ 10,90 μ.), στα ανατολικά του οποίου υπάρχουν τρεις αψίδες, μία σε κάθε κλίτος, ενώ στα δυτικά νάρθηκας. Οι τοίχοι του ναού είναι κτισμένοι από ντόπιες ασβεστόπετρες, οι οποίες είναι επεξεργασμένες στην εξωτερική τους πλευρά και οι οποίες τοποθετούνται σε οριζόντιες στρώσεις, παρεμβαλλομένου αφθόνου κονιάματος. Χωρίζονται με σειρές πλίνθων (απλών, διπλών, τριπλών ή και πολλαπλών) κατά το σύνηθες πλινθοπερίκλειστο σύστημα δόμησης ( εικ. 1) .  Ο ναός διαθέτει είσοδο από τα δυτικά. Τα παράθυρα είναι μονόλοβα εκτός από το τ

  Εκτός από την μεγαλοπρεπή πεντάκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική που ανακαλύφθηκε στην οδό Φαρμάκη, στην Ναύπακτο, έχουν ανασκαφεί τουλάχιστον άλλες δύο βασιλικές της ίδιας περίπου εποχής. Παλαιοχριστιανική βασιλική στην οδό Κοζώνη Στην οδό Κοζώνη και Κοσμά Αιτωλού, σύμφωνα με όσα αναφέρει η Φ. Κεφαλλωνίτου, ανασκάφηκε τμήμα κτηρίου με τοίχους που σώζονταν σε αρκετά μεγάλο ύψος (1,5 με 2 μ.). Σε ορισμένα σημεία μάλιστα υπήρχαν και σπαράγματα τοιχογραφιών. Αποτελείται από τρεις χώρους, ο κεντρικός εκ των οποίων ήταν στρωμένος με δάπεδο διακοσμημένο με πλούσιο μαρμαροθέτημα σε γεωμετρικά σχέδια ( εικ. 1 ). Βρέθηκε, επίσης, και ιωνικό κιονόκρανο με χαραγμένη επιγραφή απελευθέρωσης δούλου, αφιερωμένη στον Διόνυσο ( εικ. 3 ). Στα δυτικά του κτηρίου βρέθηκε μεγάλος κτιστός κιβωτιόσχημος ομαδικός τάφος με επιμελημένο το δάπεδο και τη δομή των τοίχων του. Κάτω δε από το κεντρικό μαρμαροθετημένο δάπεδο του κτηρίου βρέθηκαν άλλοι τρεις κτιστοί κιβωτιόσχημοι τάφοι. ( εικ. 2 ) Στα κτερίσμα

Το 1965 σε οικόπεδο επί την οδού Φαρμάκη στην Ναύπακτο ανασκάφηκαν από τον Π. Λαζαρίδη ερείπια πεντάκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής των Πρώιμων Βυζαντινών Χρόνων ενώ νέες ανασκαφές έγιναν το 1972 από τον Π. Βοκοτόπουλο το 1974 από τον Ν. Ζία, το 1990 από την Β. Παπαδοπούλου και το 1995-6 από την Φ. Κεφαλλωνίτου. Ο ναός χρονολογείται το πρώτο μισό του 5ου αι. μ.Χ. και θεωρείται από κάποιους ότι αποτελούσε τον επισκοπικό ναό της Ναυπάκτου κατά τους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους. Δυστυχώς, οι συνολικές διαστάσεις της βασιλικής δεν είναι προσδιορισμένες και μέχρι σήμερα δεν υπάρχει συνολική αποτύπωση του μνημείου.   Στον απαλλοτριωμένο σήμερα χώρο σώζεται τμήμα της αψίδας του Ιερού καθώς και τμήματα των βορείων κλιτών του κτηρίου. Η αψίδα είναι δομημένη με αργούς λίθους τοποθετημένους εντός άφθονου κονιάματος (κουρασάνι), μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται στρώσεις πλίνθων. Η αψίδα στηριζόταν πιθανώς από τρεις αντηρίδες, εκ των οποίων σώζεται η μία, καθώς τμήμα της είχε καταστραφεί σε

  Η Ναύπακτος, κατά τους ιστορικούς χρόνους, κατοικείται από το ελληνικό φύλο των Λοκρών Οζολών. Καθώς   αποτελούσε το μεγαλύτερο λιμάνι της περιοχής, την εποφθαλμιούσαν συχνά τα γειτονικά ορεινά φύλα των Αιτωλών, που ήθελαν απεγνωσμένα να αποκτήσουν πρόσβαση στην θάλασσα. Συνεπώς, οι σχέσεις των Ναυπακτίων με τους βόρειους γείτονές τους δεν ήταν και οι καλύτερες δυνατές. Αυτό φαίνεται γλαφυρά στο παρακάτω χωρίο του Θουκυδίδη: Αλλά στο μεταξύ οι Μεσσήνιοι έπεισαν τον Δημοσθένη ότι θα ήταν καλή ευκαιρία, αφού είχε τόσο στρατό στις διαταγές του, να χτυπήσει τους Αιτωλούς, που ήσαν εχθροί της Ναυπάκτου. Αν τους νικούσε, τότε, εύκολα θα μπορούσε να υποτάξει την υπόλοιπη ηπειρωτική αυτή περιοχή. Οι Μεσσήνιοι έλεγαν ότι οι Αιτωλοί είναι, βέβαια, πολυάριθμοι και καλοί πολεμιστές, αλλά ότι κατοικούν σε ατείχιστα χωριά που απέχουν πολύ το ένα από το άλλο. Για τον λόγο αυτόν κι επειδή έχουν ελαφρύ οπλισμό, θα ήταν εύκολο να τους νικήσουν προτού μπορέσουν να οργανωθούν σε κοινή άμυνα. Τον συμ

  Το 2007, κατά την κατασκευή αιολικού πάρκου στον λόφο Αρβάλα, ήρθαν στο φως υπολείμματα οχυρωματικού περιβόλου της κλασσικής περιόδου (5 ος  αι. π.Χ.). Ο λόφος βρίσκεται αμέσως βόρεια του Κάστρου της Ναυπάκτου και σε απόσταση περίπου 250 μ., ενώ έχει υψόμετρο 256 μέτρα. Νοτιοανατολικά περιβάλλεται από κάθετους ασβεστολιθικούς βράχους, οι οποίοι καθιστούν την πρόσβαση εξαιρετικά δύσκολη. Η αρχαιολογική έρευνα που ακολούθησε αποκάλυψε έναν τρίπλευρο περίβολο συνολικού μήκους 300 μ. περίπου, με την τέταρτη πλευρά να είναι προσαρμοσμένη στα απότομα βράχια που προαναφέραμε. Είναι κατασκευασμένος από ντόπιο φαιόχρωμο ασβεστόλιθο κατά το τραπεζιόσχημο ανισόδομο σύστημα.  Η πρόσβαση γινόταν από το βορειοδυτικό σκέλος της οχύρωσης μέσω δύο πυλών, (Α και Β στο σχεδιάγραμμα της κάτοψης), στο ανατολικό άκρο του οποίου υπήρχε τετράγωνος πύργος, ο οποίος προστάτευε την είσοδο Α και επόπτευε την γύρω περιοχή. Η πύλη Β, με πλάτος 2,60 μ., πιθανώς ήταν η κύρια πύλη εισόδου. Το τείχος ανατολικά τη

  Στην οδό Παυσανία της Ναυπάκτου, πλησίον του λόφου της Δεξαμενής, ανακαλύφθηκαν το 2012 αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που καλύπτουν μια περίοδο από την Πρωτοελλαδική ΙΙ έως την Μεσοελλαδική ΙΙΙ εποχή (περίπου 2600 έως 1600 π.Χ.).   Αφορούν κυρίως ένα αψιδωτό κτήριο (κτήριο Α), πάνω στο οποίο ανεγέρθηκε αργότερα μεγάλος ταφικός τύμβος (τύμβος 1). Η ανασκαφή περιορίστηκε στο ήμισυ των ανωτέρω οικοδομημάτων, καθώς εκτείνονται σε όμορη ιδιοκτησία που δεν έχει ερευνηθεί μέχρι σήμερα. Οι συνολικές εξωτερικές διαστάσεις του κτηρίου υπολογίζονται κατά προσέγγιση σε 9,10Χ4,20 μ. (38,22 τ.μ.). Από την συνολική εικόνα του κτηρίου και τα ευρήματα (χειροποίητη κεραμική, οστά ζώων κτλ.) προκύπτει ότι μάλλον επρόκειτο για μια μεσαίου μεγέθους οικία. Το κτήριο δεν εμφανίζει σημάδια βίαιης καταστροφής, συνεπώς υποθέτουμε ότι απλά εγκαταλείφθηκε. Υπολογίζεται ότι ανήκει στην λεγόμενη Πρωτοελλαδική ΙΙ Περίοδο (2600 έως 2300 π.Χ.). Στα μεταγενέστερα χρόνια, μετά την ερείπωση του κτηρίου ανεγέρθηκε ταφικό

  Το καθολικό της Ι.Μ. Κοζύλης, όπου μάλλον πέρασε τις τελευταίες μέρες της ζωής του ο Ι. Απόκαυκος. Ο Ιωάννης Απόκαυκος, ανιψιός του μητροπολίτη Ναυπάκτου και χρονογράφου Κωνσταντίνου Μανασσή, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ των ετών 1153 και 1160. Δεν έχουμε πληροφορίες για την οικογένειά του ούτε και για τις σπουδές του αλλά είναι σαφές ότι είχε λάβει ανώτατη παιδεία στην Κωνσταντινούπολη και συγκεκριμένα στην περίφημη Πατριαρχική Σχολή, όπου γνωρίστηκε με εξέχουσες πνευματικές μορφές της εποχής του. Ο Απόκαυκος, σε άγνωστο χρόνο αλλά πάντως πριν το 1187, χειροτονήθηκε διάκονος από τον θείο του, Κωνσταντίνο Μανασσή, στην Ναύπακτο, όπου εκτελούσε χρέη γραμματέα της Μητρόπολης. Εν συνεχεία, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη όπου υπηρέτησε ως πατριαρχικός νοτάριος μέχρι το 1199 με 1200, οπότε χειροτονήθηκε μητροπολίτης Ναυπάκτου. Με το νέο του εκκλησιαστικό αξίωμα ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο στα εκκλησιαστικά πράγματα της Δυτικής Ελλάδος, ιδιαίτερα μετά την νέα πολιτική πραγμα