Παλαιοχριστιανικές βασιλικές Ναυπάκτου Μέρος 2ο- Λοιπές παλαιοχριστιανικές βασιλικές

 

Εκτός από την μεγαλοπρεπή πεντάκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική που ανακαλύφθηκε στην οδό Φαρμάκη, στην Ναύπακτο, έχουν ανασκαφεί τουλάχιστον άλλες δύο βασιλικές της ίδιας περίπου εποχής.

Παλαιοχριστιανική βασιλική στην οδό Κοζώνη

Στην οδό Κοζώνη και Κοσμά Αιτωλού, σύμφωνα με όσα αναφέρει η Φ. Κεφαλλωνίτου, ανασκάφηκε τμήμα κτηρίου με τοίχους που σώζονταν σε αρκετά μεγάλο ύψος (1,5 με 2 μ.). Σε ορισμένα σημεία μάλιστα υπήρχαν και σπαράγματα τοιχογραφιών. Αποτελείται από τρεις χώρους, ο κεντρικός εκ των οποίων ήταν στρωμένος με δάπεδο διακοσμημένο με πλούσιο μαρμαροθέτημα σε γεωμετρικά σχέδια (εικ. 1). Βρέθηκε, επίσης, και ιωνικό κιονόκρανο με χαραγμένη επιγραφή απελευθέρωσης δούλου, αφιερωμένη στον Διόνυσο (εικ. 3).

Στα δυτικά του κτηρίου βρέθηκε μεγάλος κτιστός κιβωτιόσχημος ομαδικός τάφος με επιμελημένο το δάπεδο και τη δομή των τοίχων του. Κάτω δε από το κεντρικό μαρμαροθετημένο δάπεδο του κτηρίου βρέθηκαν άλλοι τρεις κτιστοί κιβωτιόσχημοι τάφοι. (εικ. 2) Στα κτερίσματα των τάφων περιλαμβάνονται τρεις οινοχόοι, δύο ζεύγη χάλκινων ενωτίων, μία πόρπη, ένα νόμισμα, μία χάλκινη περόνη και χρυσός κρίκος ενωτίου .

Σύμφωνα με την Κεφαλλωνίτου ο χώρος μάλλον αποτελούσε μέρος της πεντάκλιτης βασιλικής που βρισκόταν λίγα ανατολικότερα και αποτελούσε τον κοιμητηριακό ναό αξιωματούχων της πόλης μέχρι και τους Μέσους Βυζαντινούς χρόνους.    

 

Παλαιοχριστιανική βασιλική στην οδό Αποκαύκου

Στην οδό Αποκαύκου ανακαλύφθηκε σημαντικό κτήριο των τελών του 4^ου με αρχών 5^ου αιώνα μ.Χ. Σύμφωνα με την Φ. Σαράντη, διαπιστώθηκαν ανασκαφικά τρεις διαδοχικές φάσεις δαπέδων εκ των οποίων την παλιότερη την αποτελούσε ψηφιδωτό δάπεδο από τεχνητές ψηφίδες τριών χρωμάτων και διακόσμηση γεωμετρικών σχημάτων. Το δάπεδο έχει υποστεί φθορές από μεταγενέστερες ταφές (εικ. 4). Στην νοτιοανατολική γωνία του δαπέδου ανακαλύφθηκε αφιερωματική επιγραφή «Ο ΛΑΜΠΡΟ/ΤΑΤΟC ΥΠΕΡ/ ΕUΧΗC ΑΙΠΟΙΗCΕΝ». Δυστυχώς δεν μας σώθηκε το όνομα του αφιερωτή.

Τα κατάλοιπα που ανασκάφηκαν από την Σαράντη συσχετίζονται με τα ευρήματα της Κεφαλλωνίτου επί την οδού Ν. Μπότσαρη, η οποία μεταξύ άλλων ανηύρε δάπεδο με ψηφιδωτή διακόσμηση που φέρει την επιγραφή  «ΑΡΙΣΤΩΝ/ΠΡΕ(CΒ)ΥΤΕΡΟC/ΕΥΞΑΜΕΝΟC/ΕΠΟΙΗCΑ».

Όπως σημειώνει η Κεφαλλωνίτου, ο ευχετικός και αφιερωματικός χαρακτήρας των δύο ως άνω επιγραφών μαρτυρεί ότι προέρχονται από χώρους κτηρίου θρησκευτικού χαρακτήρα, μιας ακόμη βασιλικής κοντά στο λιμάνι.

Η συνολικές διαστάσεις ή η μορφή του κτηρίου δεν μας είναι γνωστές. Πάντως ανασκαφικά τεκμηριώνεται ότι ο χώρος θα πρέπει να δέχθηκε πολλαπλές ανακαινίσεις/ επισκευές, ιδίως μετά τον καταστροφικό σεισμό του 6^ου αιώνα.  

Κατά τον Νεραντζή, η βασιλική αυτή θα πρέπει να ήταν, αν όχι ο πρώτος, τουλάχιστον από τους πρώτους χριστιανικούς ναούς που κτίστηκαν στην πόλη, καθώς ήδη από τον 6^ο ή 5^ο αιώνα ο χώρος του χρησιμοποιείται πλέον ως νεκροταφείο.

 

Άλλες παλαιοχριστιανικές βασιλικές

Δεν έχουν ανασκαφεί προς το παρόν άλλοι ναοί της πρωτοχριστιανικής περιόδου, αλλά σίγουρα θα υπήρχε κάποιος στο νεκροταφείο που έχει εντοπιστεί στα δυτικά της πόλης.

Επίσης, δεν είναι σίγουρο αν τα κτηριακά κατάλοιπα αψίδας με αντηρίδες που ανακάλυψε η Γ. Αλεξοπούλου κοντά στην οδό Καρακουλάκη αποτελούν μέρος της μεγάλης πεντάκλιτης βασιλικής ή ανήκουν σε αυτοτελή ναό.

(Πηγές: Φωτεινή Σαράντη, Ναύπακτος, Τοπογραφική Εξέλιξη του Άστεως και της Χώρας από την Προϊστορική Εποχή έως την Ύστερη Αρχαιότητα, Ιωάννινα 2018, από όπου και η εικόνα 4.

Φ. Κεφαλλωνίτου, Το έργον της 8ης Εφορείας Αρχαιοτήτων στην Ναύπακτο, Ναυπακτιακά ΙΓ (2002-2003), από όπου και οι εικόνες 1 και 2.

Η φωτογραφία του κιονόκρανου από το Ζωγάκη Αθηνά, Παλαιοχριστιανικά και Μεσοβυζαντινά γλυπτά από τη συλλογή της Ναυπάκτου, Διπλωματική Εργασία, Ιωάννινα, 2018)