Ο Μητροπολιτικός Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου στην Ναύπακτο
Επί της Λεωφόρου Τζαβέλα στην Ναύπακτο δεσπόζει ο μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Δημητρίου, σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής. Ο σημερινός ναός κτίστηκε κατά την περίοδο 1978-1981 στην θέση του παλαιότερου, που κατεδαφίστηκε το 1978 λόγω φθορών από σεισμούς. Στην βόρεια πλευρά του αιθρίου υπάρχει ψηφιδωτό του Αγίου Δημητρίου, στο οποίο ο Άγιος εικονίζεται όρθιος, φέρων στρατιωτική περιβολή και χλαμύδα, κρατώντας με το αριστερό χέρι ασπίδα και με το δεξί δόρυ.
Στην κεντρική δυτική είσοδο του ναού υπάρχει προστώο με τέσσερις αράβδωτους κίονες οι οποίοι σχηματίζουν τρεις αψίδες. Στα βορειοδυτικά του κτηρίου στέκει ο πύργος του κωδωνοστασίου, με τις καμπάνες που δώρισε στην πόλη ο Ιωάννης Καποδίστριας. Εκεί βρίσκεται και το κενοτάφιο των Νικολάου Τζαβέλα και Χάιδως Φώτου Τζαβέλα.
Πρώτη αναφορά σε ναό του Αγίου Δημητρίου στην Ναύπακτο γίνεται στο έργο του περιηγητή J. Spon (1675-1676), ο οποίος αναφέρει ότι στην πόλη υπάρχουν δύο εκκλησίες, με σπουδαιότερη αυτή του Αγίου Δημητρίου. Δεν είναι σίγουρο αν ο Spon αναφέρεται στο κτήριο που υπήρχε στην θέση του σημερινού ναού ή σε κάποιο άλλο. Πάντως, από αυτή την μαρτυρία φαίνεται ότι ήδη από την εποχή εκείνη ο Άγιος Δημήτριος μάλλον είχε καθιερωθεί ως πολιούχος της πόλης.
Συνεχίζουμε με μία αναφορά του διοικητή της Ναυπάκτου προς τον Κυβερνήτη, το 1829, που αναφέρει ότι είχε επισκευαστεί προσφάτως εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, η οποία προηγουμένως ήταν τζαμί. Η αναφερόμενη από τον διοικητή εκκλησία είναι προφανώς ο Ναός του Αγίου Δημητρίου που, όπως αναφέραμε, κατεδαφίστηκε το 1978 για να κτιστεί η σημερινή.
Από πότε, όμως, χρονολογείται αυτός ο παλαιότερος ναός και πώς ήταν η μορφή του;
Από τους αρχαιολόγους εκτιμάται ότι ο ναός αυτός (ή τουλάχιστον κάποια μέρη του) αναγόταν στην βυζαντινή εποχή, ίσως και στους πρώιμους χριστιανικούς χρόνους. Επρόκειτο για μια απλή μονόκλιτη βασιλική με κύρια είσοδο στην νότια πλευρά της. Στο εσωτερικό της υπήρχαν δυτικής τεχνοτροπίας ελαιογραφίες. Στην νότια πλευρά έβαινε σε παλαιότερο κτίσμα. Κατά τις εργασίες κατασκευής του σημερινού ναού ανακαλύφθηκαν κινητά ευρήματα παλαιότερων εποχών (όστρακα, πήλινη σφραγίδα με επιγραφή "IC XC YC ΘΥ NHKA", τεμάχιο κιονίσκου κτλ.) τα οποία μαρτυρούν συνεχή χρήση του χώρου από την προχριστιανική εποχή έως σήμερα.
Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του παλαιού ναού ήταν ένα σύστημα επτά διαδοχικών καμαρών στο οποίο εδραζόταν, οι οποίες είχαν πώρινα τόξα και ήταν κτισμένες κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα. Επρόκειτο για κτίσμα πολύ παλαιότερο του ναού του 19ου αιώνα, που πιθανώς ανάγεται στην βυζαντινή εποχή. Χαρακτηριστική η τοπική παράδοση που επέζησε μέχρι τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια και η οποία θέλει τους Τούρκους που κατέλαβαν την πόλη το 1499 να χτίζουν τζαμί πάνω στον βυζαντινό ναό που υπήρχε στην θέση αυτή. Πρόκειται για το λεγόμενο Μπουγιούκ Καπί τζαμί (τζαμί της Μεγάλης Πόρτας), καθώς βρισκόταν κοντά στην ανατολική πύλη της πόλης.
Κάτω από τις καμάρες ανευρέθη τοίχος παράλληλος με την σημερινή δημόσια οδό, πάνω στον οποίο εδράζονταν οι καμάρες. Ο τοίχος αυτός ανάγεται στην υστερορωμαϊκή εποχή.
Από όλα τα ανωτέρω, η ιστορία του κτηρίου που αποτελεί τον σημερινό ναό του Αγίου Δημητρίου, κατά τον αρχαιολόγο Δημ. Τριανταφυλλόπουλο μπορεί να αποκατασταθεί ως εξής:
Α (+Β' ;) φάση: παλαιοχριστιανικό ή/και βυζαντινό κτίσμα, μέρος του οποίου αποτελούσαν οι επτά καμάρες. Πιθανώς ναός αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο.
Γ' φάση: τουρκικό τζαμί (περ. 1500-α' μισό 19ου αι.), το Μπουγιούκ Καπί Τζαμί (τζαμί της Μεγάλης Πόρτας) των πηγών.
Δ΄ φάση: μονόχωρη ξυλόστεγη βασιλική του Αγίου Δημητρίου (19ος αι.-1978).
Ε΄ φάση: ο σημερινός ναός του Αγίου Δημητρίου (1978 έως σήμερα).
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου