Η βυζαντινή επιγραφή του μητροπολίτη Ναυπάκτου Λέοντα (12ος αιώνας)

 

Σε μαρμάρινο γλυπτό (μήκος 0,88 μ., ύψος  0,16 μ., πλάτος 0,28/0,22 μ.), που απετειχίσθη από την βορειοδυτική γωνία του ακροπύργου του κάστρου της Ναυπάκτου, στο οποίο χρησίμευε ως υπέρθυρο, έχει χαραχθεί η εξής έμμετρη κεφαλαιογράμματη επιγραφή, αποτελούμενη από 3 δωδεκασύλλαβους στίχους:

Λέων ὁ Σεμνὸς Ναυπάκτου θυηπόλος

τὸν τύμβον ηὐτρέπισεν, ὅν βλέπεις, ξέν[ε],

ὅς, εἰ μὲν ἐν τούτῳ πέσοι, Θ(ε)ῷ χάρις.

Η επιφάνεια αριστερά της επιγραφής κοσμείται από δύο επτάφυλλα ανθέμια, τα οποία εγγράφονται εντός κύκλων, που εκφύονται από αυτά, και ενώνονται με κόμπο. Την λοξότμητη όψη του γλυπτού από την οριζόντια επιφάνεια του μέλους διαχωρίζει ανάγλυφο βεργίο που μιμείται σχοινί. Τέλος, την  οριζόντια επιφάνεια κοσμεί ανάγλυφο πλέγμα από τριπλές και τετραπλές ταινίες.

 Η δυσκολία ερμηνείας του τελευταίου στίχου καθώς και η έκκεντρη ως προς την επιγραφή θέση του ταινιωτού πλέγματος μας κάνει να πιστεύουμε ότι απουσιάζει ένα τμήμα της επιγραφής και, κατ’ επέκταση, του μαρμάρινου συνόλου.

Από την επιγραφή μαθαίνουμε ότι ο θυηπόλος Λέοντας, ανακαίνισε έναν τύμβο. Μάλλον επρόκειτο για κάποιο, χαμένο σήμερα, ταφικό μνημείο, αποτελούμενο ίσως από λειψανοθήκη και επιστύλιο που φερόταν επάνω σε κιονίσκους. Παρόμοιες κατασκευές έχουν σωθεί και σε άλλα βυζαντινά μνημεία. Η ακριβής θέση του γλυπτού που εξετάζουμε στο όλο σύνολο δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Πάντως, θα ήταν αρκετά σημαντικό για την περιοχή μνημείο, και θα βρισκόταν εντός ή κοντά σε κάποιον ναό, ίσως σε αυτόν της Παναγίας Ναυπακτιωτίσσης. Σύμφωνα με άλλη άποψη, το γλυπτό κοσμούσε τον τάφο του ίδιου του Λέοντα.

Ποιος ήταν όμως ο θυηπόλος Ναυπάκτου Λέοντας; Καταρχάς, η λέξη θυηπόλος απαντάται σε βυζαντινά έμμετρα κείμενα και σημαίνει, συνήθως, κάποιον αξιωματούχο. Στην περίπτωσή μας μάλλον έχει την έννοια του μητροπολίτη. Από τους μελετητές της επιγραφής ταυτίζεται με τον μητροπολίτη Ναυπάκτου Λέοντα, ο οποίος, στις 05 Μαΐου του 1172 συνυπογράφει έγγραφο πατριαρχικής συνόδου που απευθύνεται προς τον αυτοκράτορα Μανουήλ Α’ Κομνηνό. Του ιδίου μητροπολίτη έχει σωθεί και σφραγίδα.

Όσος αφορά την λέξη σεμνός που συνοδεύει το όνομά του, αυτή μάλλον θα πρέπει κατά μία άποψη να μην εκληφθεί ως επιθετικός προσδιορισμός του Λέοντα, καθώς κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για το επίθετό του. Μέλη της οικογένειας των Σεμνών αναφέρονται σε πηγές κατά τον 14^ο αιώνα και ίσως η οικογένεια αυτή υπήρχε ήδη από τον 12ο αιώνα.

Είναι πολύ πιθανό ο Λέων Σεμνός να συνέθεσε μόνος του το έμμετρο κείμενο της επιγραφής, κάτι που δείχνει ότι είχε λάβει υψηλή μόρφωση. Επιπλέον, η πλούσια και προσεγμένη διακόσμηση του τμήματος του μνημείου που μας σώθηκε δείχνει τον πλούτο της πόλης κατά τον 12^ο αιώνα. 

Ίσως στο μέλλον, η αρχαιολογική σκαπάνη να φέρει στο φως την ακριβή θέση και τα υπόλοιπα τμήματα του μνημείου.