Οι Πύλες της Καστροπολιτείας (Μέρος 1ο)

      

         Η Ναύπακτος διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα και πιο καλά διατηρημένα κάστρα της Ελλάδας. Παρότι ισχυρά οχυρωμένη ήδη από τους κλασσικούς χρόνους, η μορφή του σημερινού κάστρου είναι κατά βάση ενετική, αν και σε πολλά σημεία του τείχους μπορούμε να διακρίνουμε τμήματα οχυρώσεων από την αρχαία και βυζαντινή εποχή, καθώς τα ήδη υπάρχοντα τείχη επισκευάζονταν ξανά και ξανά από τους κατά καιρούς επικυριάρχους της περιοχής.  

Όπως φαίνεται στον χάρτη (εικ. 1), το πρώτο, δεύτερο και τρίτο διάζωμα αποτελούν την βυζαντινή οχυρωμένη πόλη (Κάστρον). Με την κατάληψη της πόλης από τους Ενετούς, οι κατακτητές αποφάσισαν να επεκτείνουν τα τείχη της πόλης μέχρι την θάλασσα, προσθέτοντας το τέταρτο και πέμπτο διάζωμα. Από τα αρχεία της Γαληνοτάτης πληροφορούμαστε ότι δαπανήθηκαν τεράστια ποσά από τα κρατικά ταμεία για την κατασκευή και συντήρηση των τειχών, γεγονός που δείχνει την σημασία που έδιναν οι Ενετοί στην στρατηγική θέση της πόλης.

Για την επικοινωνία της πόλης με το έξω κόσμο καθώς και για την εσωτερική διασύνδεση των πολλαπλών διαζωμάτων, κατασκευάστηκαν πύλες σε νευραλγικά σημεία των τειχών. Τις πύλες αυτές θα τις εξετάσουμε αναλυτικά, ξεκινώντας από το εγγύτερο προς την θάλασσα πέμπτο διάζωμα και προχωρώντας προς την ακρόπολη.

5^ο Διάζωμα- Έσω πόλη ή Βροντόλακκα

 Το διάζωμα αυτό εκτείνεται από το λιμάνι μέχρι το τείχος κατά μήκος του Ρολογιού. Στο διάζωμα αυτό υπήρχαν δύο κύριες Πύλες, από τις οποίες σώζεται μόνο η δυτική, καθώς και δύο θαλάσσιες θύρες στον δυτικό βραχίονα του λιμένα.

5.1 Δυτική Πύλη 5^ου διαζώματος ή «Πίλιο-πόρτα»

Η πύλη αυτή βρίσκεται κάτω από την ντάπια Μπότσαρη, επί της σημερινής οδού Αθ. Νόβα και Θέρμου (εικ. 2, 3 και 5). Στην Οθωμανική, τουλάχιστον, περίοδο, η είσοδος γινόταν μέσω γέφυρας, εξαιτίας της αμυντικής τάφρου που περιέβαλε τα τείχη (εικ. 7). Η εξωτερική πλευρά της καλύπτεται με τόξο διπλής καμπυλότητας και άνωθεν του υπερθύρου φέρει οθωμανική μαρμάρινη επιγραφή σε αραβική γραφή διαστάσεων 0,875Χ0,775 μ., η οποία έχει 9 σειρές γραμμάτων (εικ. 3 και 4). 

Το κείμενο έχει ως εξής:

«1 Ο κατακτητής, ο μεγαλοπρεπής, ο μεγαλειότατός μου Σουλτάν Αχμέτ άρχων του λαού, ο δίκαιος, ο ευθύς, ο δεσπότης, ο λαμπρός,

2 βασιλεύς των βασιλέων, το αστέρι του ουρανού στην εποχή του, που πολέμησε με την αληθινή θρησκεία τους εχθρούς που ήρθαν.

3 (Αυτός) πρώτα όλα τα κτήρια φρούρια της μεθορίου τακτοποίησε· για την επισκευή και συμπλήρωσή τους αφιέρωσε κάθε δυνατή προσπάθεια,

4 προμηθεύτηκε κανόνια και πυρομαχικά και λοιπά σύνεργα και τα προετοίμασε μπροστά στον εχθρικό κίνδυνο.

5 Η Ναύπακτος ήταν ένα φρούριο στα πέρατα του κόσμου, κάποτε την είχαν χρησιμοποιήσει για κατοικία τα φίδια και τα μυρμήγκια,

6 δόξα τω Θεώ, στην εποχή του βασιλέα μου των βασιλέων επισκευάστηκε και όλοι της οι κάτοικοι αισθάνθηκαν χαρά,

7 [κάνοντας το φρούριο ολοζώντανο…] και θα λάμπει με το φως του Ισλάμ ως τη Δευτέρα Παρουσία

8 Σε [περίπτωση] πολέμου αυτός ο βασιλεύς των βασιλέων … επίσης [θα καταστεί] απέναντι στον κακόβουλο εχθρό θριαμβευτής νικητής.

9 Για τον χρόνο της επισκευής είπε την παρακάτω χρονολογία: η διαταγή του Σουλτάνου του σύμπαντος έκανε κατοικημένο αυτό το φρούριο.

Έτος 1126»

 (Μεταγραφή από τον τουρκολόγο δόκτορα Αν. Ιορδάνογλου σε συνεργασία με τον Τούρκο αρχιτέκτονα Νάιφ Χαντάτ).

Όπως βλέπουμε, ως έτος επισκευής/ενίσχυσης της δυτικής πύλης δίνεται το 1126 από Εγίρας, δηλαδή το 1714 μ.Χ., επί βασιλείας του Σουλτάνου Αχμέτ Γ΄ (1703-1730). Θυμίζουμε ότι το 1700 μ.Χ. παραδίδεται εκ νέου η Ναύπακτος στους Οθωμανούς και ξεκινάει η δεύτερη οθωμανική κυριαρχία. Στα πλαίσια αυτής, εκτελέστηκαν οικοδομικές εργασίες για την περαιτέρω βελτίωση της άμυνας της πόλης, στις οποίες εντάσσεται και η ενίσχυση της δυτικής Πύλης. Πάνω από την επιγραφή διατηρείται σε καλή κατάσταση καταχύστρα, από όπου οι πολιορκημένοι έριχναν καυτό λάδι στους εχθρούς.    

Η πύλη αυτή προστατευόταν από τον ψηλό τετράγωνο πύργο που υψώνεται πάνω από αυτή (στο εσωτερικό του οποίου υπάρχει ενσωματωμένος παλαιότερος πύργος), από εσωτερικό προμαχώνα αμέσως βόρεια αυτής (ντάπια Μπότσαρη) αλλά και από κυκλικό ενετικό προμαχώνα που βρίσκεται αμέσως νότια αυτής (εικ. 6).

5.2 Ανατολική Πύλη 5^ου διαζώματος ή «Πύλη Σαλώνων»

Η κύρια είσοδος στα ανατολικά της πόλης, που βρισκόταν περίπου στην περιοχή που είναι ο Ι.Ν του Αγίου Δημητρίου, δεν σώζεται πλέον. Από μικρογραφίες και σχέδια της εποχής, φαίνεται ότι η είσοδος στην Πύλη γινόταν μέσω γέφυρας, όπως και στην δυτική πύλη, εξαιτίας της αμυντικής τάφρου που περιέβαλε τα τείχη (εικ. 7). Από Σχέδιο Πόλης του 1838 προκύπτει ότι μάλλον είχε παρόμοια διάταξη με την πύλη του Φαλτσοπορτιού. 

 

            5.3 Θαλάσσιες πύλες

Στον δυτικό βραχίονα του λιμένος εντοπίζονται μικρές θαλάσσιες/παραλιακές πύλες που οδηγούν απευθείας στο εσωτερικό του λιμανιού, οι οποίες προστατεύονταν από καταχύστρα και φυλάκιο. Η δε είσοδος του λιμανιού φραζόταν με αλυσίδα, ώστε να εμποδίζεται η είσοδος ανεπιθύμητων ή εχθρικών πλοίων.