Ιστορία-Αρχαιολογία Ναυπακτίας

  Το καθολικό της Ι.Μ. Κοζύλης, όπου μάλλον πέρασε τις τελευταίες μέρες της ζωής του ο Ι. Απόκαυκος. Ο Ιωάννης Απόκαυκος, ανιψιός του μητροπολίτη Ναυπάκτου και χρονογράφου Κωνσταντίνου Μανασσή, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ των ετών 1153 και 1160. Δεν έχουμε πληροφορίες για την οικογένειά του ούτε και για τις σπουδές του αλλά είναι σαφές ότι είχε λάβει ανώτατη παιδεία στην Κωνσταντινούπολη και συγκεκριμένα στην περίφημη Πατριαρχική Σχολή, όπου γνωρίστηκε με εξέχουσες πνευματικές μορφές της εποχής του. Ο Απόκαυκος, σε άγνωστο χρόνο αλλά πάντως πριν το 1187, χειροτονήθηκε διάκονος από τον θείο του, Κωνσταντίνο Μανασσή, στην Ναύπακτο, όπου εκτελούσε χρέη γραμματέα της Μητρόπολης. Εν συνεχεία, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη όπου υπηρέτησε ως πατριαρχικός νοτάριος μέχρι το 1199 με 1200, οπότε χειροτονήθηκε μητροπολίτης Ναυπάκτου. Με το νέο του εκκλησιαστικό αξίωμα ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο στα εκκλησιαστικά πράγματα της Δυτικής Ελλάδος, ιδιαίτερα μετά την νέα πολιτική πρ...

  Ανάμεσα στον κατάλογο των συμμάχων των Αθηναίων κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, που μας παραθέτει ο Θουκυδίδης, αναφέρονται και οι Μεσσήνιοι οἱ ἐν Ναυπάκτῳ (2.9.4). Ποιοι ήταν, όμως, αυτοί οι Μεσσήνιοι και πώς βρέθηκαν στην Ναύπακτο να πολεμούν στο πλευρό των Αθηναίων;   Η αρχή της εγκατάστασης των Μεσσηνίων αυτών στην Ναύπακτο πρέπει να αναζητηθεί στον Γ’ Μεσσηνιακό Πόλεμο (περ. 469 με 464/3 π.Χ.), κατά τον οποίον οι επαναστατημένοι είλωτες της Μεσσηνίας είχαν οχυρωθεί στο όρος Ιθώμη, διεκδικώντας την ελευθερία τους. Ο πόλεμος έληξε με μία συνθήκη μεταξύ των δύο πλευρών, σύμφωνα με την οποία οι επαναστάτες θα μπορούσαν να εγκαταλείψουν ανενόχλητοι την Πελοπόννησο με τον όρο να μην επιστρέψουν ποτέ. Η Αθηναίοι, εχθρικά διακείμενοι και αυτοί εναντίον των Σπαρτιατών, δέχτηκαν τους εξόριστους Μεσσηνίους, και τους εγκατέστησαν στην Ναύπακτο, την οποία είχαν καταλάβει πριν λίγο καιρό με τον ναύαρχο Τολμίδη. Η εγκατάσταση των Μεσσηνίων εξασφάλιζε στους Αθηναίους την συμμαχία της...

  3 ο Διάζωμα: Ουραμάσιον Το διάζωμα αυτό, μαζί με τα δύο υψηλότερα, αποτελούσαν την βυζαντινή τειχισμένη πόλη. Διαθέτει μία δυτική πύλη για την επικοινωνία με τον έξω κόσμο καθώς και μια πύλη στα νότια για επικοινωνία με το 4 ο διάζωμα. Η ισχυρή οχύρωση, όπως θα δούμε, των δύο αυτών πυλών δείχνει την σημασία που έδιναν οι υπερασπιστές του κάστρου στην προστασία των τριών υψηλότερων διαζωμάτων, όπου προφανώς θα βρισκόταν και το διοικητικό κέντρο της πόλης.   3.1   Δυτική πύλη 3 ου διαζώματος Αποτελεί την μοναδική εξωτερική είσοδο του διαζώματος και βρίσκεται στην δυτική πλευρά αυτού ( εικ. 1,5 ). Είναι κτισμένη στην βάση ενός επιβλητικού οθωμανικού πύργου, ο οποίος κατασκευάστηκε πάνω στα θεμέλια παλαιότερου ενετικού ( εικ. 2,3 ). Η είσοδος στο σημείο γινόταν από τρεις διαδοχικές τοξωτές πύλες, τοποθετημένες ημικυκλικά γύρω από την νοτιοανατολική πλευρά του πύργου. Έτσι, οι επιτιθέμενοι, ενώ παραβίαζαν μία-μία τις 3 πύλες, θα βάλλονταν συνεχώς από τον πύργο. ...

  4 ο Διάζωμα: Άνω πόλη ή Νεόκαστρον ή Βεζύρ Τζαμί Το διάζωμα αυτό εκτείνεται πάνω από την συνοικία του λιμανιού. Η βενετσιάνικη ονομασία του Νεόκαστρον δείχνει ότι οι οχυρώσεις του έγιναν από τους Βενετούς και είναι νεώτερες των τριών υψηλοτέρων διαζωμάτων,   που υπήρχαν ήδη κατά την βυζαντινή εποχή. Επί Οθωμανικής κυριαρχίας ήταν γνωστό και ως Βεζύρ Τζαμί, από το ομώνυμο ισλαμικό τέμενος που βρισκόταν στην περιοχή. Το 4 ο διάζωμα επικοινωνεί με το 5 ο μέσω της λεγόμενης Σιδερόπορτας ενώ βορειοανατολικά υπάρχει έτερη πύλη, η λεγόμενη Φαλτσόπορτα, με την οποία επικοινωνεί με τον έξω κόσμο. 4.1 Σιδερόπορτα Σ τρατηγικής σημασίας πύλη που ενώνει το πέμπτο με το τέταρτο διάζωμα του κάστρου. Δεν είναι ορατή από την θάλασσα καθώς κρύβεται πίσω από έναν τριγωνικό πύργο, στον οποίο διασώζεται θυρίδα για τοποθέτηση ελαφρού πυροβόλου ( εικ. 1 ). Διασώζεται, επίσης, το ένα φύλλο της ξύλινης πόρτας, η οποία ενισχύεται με μεταλλικά ελάσματα, καρφωμένα με πλατυκέφαλα καρφιά (εικ. 2...

                Η Ναύπακτος διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα και πιο καλά διατηρημένα κάστρα της Ελλάδας. Παρότι ισχυρά οχυρωμένη ήδη από τους κλασσικούς χρόνους, η μορφή του σημερινού κάστρου είναι κατά βάση ενετική, αν και σε πολλά σημεία του τείχους μπορούμε να διακρίνουμε τμήματα οχυρώσεων από την αρχαία και βυζαντινή εποχή, καθώς τα ήδη υπάρχοντα τείχη επισκευάζονταν ξανά και ξανά από τους κατά καιρούς επικυριάρχους της περιοχής.   Όπως φαίνεται στον χάρτη ( εικ. 1) , το πρώτο, δεύτερο και τρίτο διάζωμα αποτελούν την βυζαντινή οχυρωμένη πόλη (Κάστρον). Με την κατάληψη της πόλης από τους Ενετούς, οι κατακτητές αποφάσισαν να επεκτείνουν τα τείχη της πόλης μέχρι την θάλασσα, προσθέτοντας το τέταρτο και πέμπτο διάζωμα. Από τα αρχεία της Γαληνοτάτης πληροφορούμαστε ότι δαπανήθηκαν τεράστια ποσά από τα κρατικά ταμεία για την κατασκευή και συντήρηση των τειχών, γεγονός που δείχνει την σημασία που έδιναν οι Ενετοί στην στρατηγική θέση της π...

Στην σκιαγραφημένη με κόκκινο χρώμα περιοχή εντοπίζεται ο προϊστορικός και μεσοελλαδικός οικισμός της Ναυπάκτου (2000-1580 π.Χ.) ο οποίος έδωσε αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα, όπως έναν λίθινο πέλεκυ και άλλα λίθινα προϊστορικά εργαλεία, μινυακή κεραμική, διάφορα θραύσματα αγγείων, ένα οστέινο αγκίστρι, ένα οστέινο σουβλί κ.ά. Όλα αυτά δείχνουν έναν αξιόλογο αστικό οικισμό στην περιοχή, που ήκμασε πριν τους μυκηναϊκούς χρόνους. Δυστυχώς, μέχρι στιγμής δεν έχουν βρεθεί παρά ελάχιστες αρχαιολογικές ενδείξεις για την μυκηναϊκή και αρχαϊκή ιστορία της πόλης, το γεγονός, όμως, ότι ο Θουκυδίδης αναφέρει τη Ναύπακτο ως καλά οχυρωμένη κατά τους κλασσικούς χρόνους, σημαίνει ότι η πόλη δεν σταμάτησε ποτέ να είναι σημαντικό πολιτισμικό και εμπορικό κέντρο.       (Σημείωση: η εκτίμηση της σκιαγραφημένης περιοχής έγινε από μένα, βάσει των ανακαλύψεων της αρχαιολογικής σκαπάνης, όπως αναφέρονται στο Αρχαιολογικό Δελτίο (ΑΔ) 49 (1994): Χρονικά, σελ. 243-245)

  Στην οδό Φαρμάκη στη Ναύπακτο, κατά το β΄ μισό του 20 ου αιώνα, απεκαλύφθη και ανεσκάφη εντυπωσιακού μεγέθους πεντάκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική , πιθανώς ο μητροπολιτικός ναός της πόλης κατά την πρώιμη βυζαντινή εποχή. Το 1972, μικρή τομή στο δυτικό τμήμα του οικοπέδου που ανακαλύφθηκε η βασιλική αποκάλυψε μαρμάρινη πλάκα πλάτους 56 εκατοστών, ενσωματωμένη στο δάπεδο του ναού. Στην πλάκα ήταν χαραγμένη η εξής επιγραφή: P(ublio) Maedio P(ubli) [f(ilio) Qui(rina), vet(erano)] leg(ionis) XII F[ulm(inatae)] ex testamento [fieri iussit – vel alia] (αποκατάσταση επιγραφής από τον επιγραφολόγο G . Molisani ) Μετάφραση: «Διατάχθηκε να γίνει σύμφωνα με το θέλημα του Publius Maedius , του γιού του Publius Quirina , βετεράνου της 12 ης Λεγεώνας Fulminata » Πρόκειται, όπως φαίνεται, για επιτύμβια επιγραφή που έγινε για κάποιον Publius Maedius , ο οποίος ήταν βετεράνος της 12 ης Λεγεώνας που έφερε την ονομασία Fulminata (Κεραυνός). Η 12 η λεγεώνα που αναφέρεται σ...

Βρίσκεται κτισμένο στον λοφίσκο "Τσουκάρι" στο Κεφαλόβρυσο Ναυπάκτου και ήταν εκτός των τειχών της αρχαίας πόλης. Ιδρύθηκε από τον Φαλύσιο, για να ευχαριστήσει τον Ασκληπιό που τον θεράπευσε, μέσω της ποιήτριας Ανύτης, από ασθένεια των ματιών του. Όταν επισκέφθηκε το ιερό ο Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ.), αυτό ήταν ήδη ερειπωμένο  τοῦ δὲ Ἀσκληπιοῦ τὸ ἱερὸν ἐρείπια ἦν, ἐξ ἀρχῆς δὲ ᾠκοδόμησεν αὐτὸ ἀνὴρ ἰδιώτης Φαλύσιος. νοσήσαντι γάρ οἱ τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ οὐ πολὺ ἀποδέον τυφλῷ ὁ ἐν Ἐπιδαύρῳ πέμπει θεὸς Ἀνύτην τὴν ποιήσασαν τὰ ἔπη φέρουσαν σεσημασμένην δέλτον. τοῦτο ἐφάνη τῇ γυναικὶ ὄψις ὀνείρατος, ὕπαρ μέντοι ἦν αὐτίκα: καὶ εὗρέ τε ἐν ταῖς χερσὶ ταῖς αὑτῆς σεσημασμένην δέλτον καὶ πλεύσασα ἐς τὴν Ναύπακτον ἐκέλευσεν ἀφελόντα τὴν σφραγῖδα Φαλύσιον ἐπιλέγεσθαι τὰ γεγραμμένα. τῷ δὲ ἄλλως μὲν οὐ δυνατὰ ἐφαίνετο ἰδεῖν τὰ γράμματα ἔχοντι οὕτω τῶν ὀφθαλμῶν: ἐλπίζων δέ τι ἐκ τοῦ Ἀσκληπιοῦ χρηστὸν ἀφαιρεῖ τὴν σφραγῖδα, καὶ ἰδὼν ἐς τὸν κηρὸν ὑγιής τε ἦν καὶ δίδωσι τῇ Ἀνύτῃ τὸ ἐν τῇ δέλτῳ γεγραμ...