Μια ιδιαίτερη επιγραφή από την Ναύπακτο
Το 1835 ο Βρετανός περιηγητής W.M. Leake στο βιβλίο του Travels in Northern Greece, δημοσίευσε το σχέδιο μιας επιγραφής που είδε στην Ναύπακτο, η οποία βρισκόταν, όπως λέει, στον προθάλαμο ενός τζαμιού:
Ο Kaibel στην συλλογή επιγραμμάτων του το 1878 παρατήρησε ότι το κείμενο της επιγραφής της Ναυπάκτου έχει πολλές ομοιότητες με το δεύτερο δίστιχο επιγράμματος (σε εξάμετρο) που βρισκόταν σε κρήνη στην νήσο Μεγανήσι (αρχ. Τάφος), κοντά στην Λευκάδα:
Ὠκεανοῦ θυγάτηρ καὶ Τηθύος εἰμὶ Νύχεια
κρήνη· Τηλεβόαι γάρ με τόδ’ ὠνόμασαν.
Νύμφαις μὲν προχέω λουτρὸν, θνητοῖσι δ’ ὑγείην·
θῆκε δέ με Πτερέλας υἱὸς Ἐνυαλίου.
(AP IX, 684)
Ο M.L. Robert (Hellenica, IV, σσ. 83-87), ο οποίος μελετούσε αρχαίες επιγραφές σε λουτρά και κρήνες, θεώρησε ότι προφανώς υπήρξε μια μίμηση ή χρήση ενός κοινού μοτίβου στα επιγράμματα που προορίζονταν για τους ανωτέρω χώρους. Το ίδιο φαινόταν ότι συνέβη και με την επιγραφή της Ναυπάκτου. Βάσει αυτών και της μορφής των γραμμάτων, η επιγραφή χρονολογήθηκε χονδρικά κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ.
Στο τέλος της 4ης και αρχή 5ης σειράς της επιγραφής αναγράφεται το όνομα Ανδρέας, ο οποίος θεωρήθηκε ότι ήταν κάποιος τοπικός διοικητής της ύστερης Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Πράγματι, μαρτυρείται από επιγραφή της Κορίνθου ένας Ανδρέας, Έπαρχος του Πραιτωρίου του Ιλλυρικού. Η υπόθεση φαίνεται να επιβεβαιώνεται από την φράση εὐνο[μί]ης ἰθύντήρ (5η και 6η γραμμή), η οποία ταιριάζει σε κάποιον διοικητή της περιοχής.
Η επιγραφή απετέλεσε αντικείμενο μελέτης και άλλων επιστημόνων αλλά η έκπληξη ήρθε από τον Klaffenbach, ο οποίος ανέγνωσε την 4η σειρά της επιγραφής ως ΦΩΣΧΑΡΙΝΗΣ (IG IX, I², n. 611). Βάσει της ανάγνωσης αυτής, ο Bousquet αναγνώρισε στο όνομα του Ανδρέα Φωσχαρίνη της επιγραφής τον Βενετό ρέκτορα και προβλεπτή (διοικητή) της Ναυπάκτου Andrea Foscarini του Bernardo, ο οποίος διοικούσε την πόλη από το 1497 έως το 1498. Η χρονολόγηση, λοιπόν, της επιγραφής μετατέθηκε μία χιλιετία περίπου αργότερα!!!
Πώς είναι δυνατόν όμως, μια αρχαία επιγραφή στο Μεγανήσι Λευκάδας να έχει τόση ομοιότητα με μια μεσαιωνική επιγραφή της βενετοκρατούμενης Ναυπάκτου;
Το ερώτημα δεν είναι εύκολο να απαντηθεί με σιγουριά καθώς υπάρχουν αρκετές θεωρίες. Είναι πιθανό κάποιος Βενετός να είδε την επιγραφή στο Μεγανήσι και να εμπνεύστηκε από εκεί για το επίγραμμα του Foscarini. Εξίσου πιθανό είναι η επιγραφή να υπήρχε σε κάποια ανθολογία επιγραμμάτων της εποχής και από εκεί να εμπνεύστηκε ο συνθέτης του επιγράμματος στην Ναύπακτο. Ο Foscarini, λοιπόν, πιθανώς λόγιος ο ίδιος και ουμανιστής, θέλοντας να εντυπωσιάσει τους Ναυπάκτιους αλλά και τους συμπατριώτες του, κατασκεύασε στην Ναύπακτο μία κρήνη, αφιερώνοντάς της την αρχαιοπρεπή επιγραφή που είδαμε.
 |
| οικόσημο της οικογένειας των Foscarini |
Βάσει όλων των ανωτέρω, ο Bousquet προτείνει την εξής μεταγραφή της επιγραφής:
Λουτρὸν μὲν κρου-
νὸς χέω Νύμφαις,
θνητοῖσι δ’ ὑγείην,
Φωσχαρίνης Ἀν-
δρέας θῆκ’ εὐνοί-
ης ἰθυντήρ με.
(Δεν γνωρίζουμε σε ποιο τζαμί της Ναυπάκτου είδε ο Leake την επιγραφή, αλλά προσωπικά πιστεύω ότι πιο πιθανό είναι να βρισκόταν στο Βεζύρ τζαμί, στο οποίο μέχρι και σήμερα σώζονται δύο οθωμανικές κρήνες και λουτρά-χαμάμ)
ΠΗΓΗ: Bousquet, Inscription grecque de
Naupacte (Revue des études grecques 81),
σσ. 411-419.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου