Θρύλοι και λαϊκές δοξασίες γύρω από το κάστρο της Ναυπάκτου

 

εικόνα 1: Η ακρόπολη του κάστρου

Όπως όλα τα κάστρα της Ελλάδος, έτσι και αυτό της Ναυπάκτου περιεβλήθη από παλιά με θρύλους και δοξασίες. Σε εμάς έχουν σωθεί δύο από αυτές.

Ο πρώτος θρύλος, ο οποίος, μάλιστα, είναι γνωστός ακόμα και στις μέρες μας, είναι η υποτιθέμενη υπόγεια σύνδεση του κάστρου της Ναυπάκτου με αυτό του Αντιρρίου. Τον θρύλο αυτό τον είχε ακούσει και ο λογοτέχνης Ανδρέας Καρκαβίτσας, όταν είχε επισκεφθεί την Ναύπακτο γύρω στο 1890. Σύμφωνα με τον Καρκαβίτσα, οι Ναυπάκτιοι της εποχής θεωρούσαν ότι από το κάστρο ξεκινούσε μια χαώδη οπή, μέσω της οποίας η «Κυρά του Κάστρου» συναντούσε αθέατη το αγαπημένο της «εύμορφο βασιλόπουλο του Αντιρρίου». 

Ο περιηγητής μάλιστα Ludwig Salvator, που επισκέφτηκε την Ναύπακτο το 1874, αναφέρει ότι η υπόγεια αυτή διάβαση άρχιζε από την αίθουσα της ακρόπολης του κάστρου, και συγκεκριμένα την τελευταία στα δυτικά (εικόνα 1). Ενδιαφέρον παρουσιάζει η πληροφορία του, ότι, την εποχή εκείνη, μεγάλο μέρος της διάβασης ήταν βατή. Στις μέρες μας, πάντως, δεν έχουν εντοπιστεί ίχνη της σήραγγας. Ίσως ο Salvator αναφερόταν στις υπόγειες κινστέρνες του κάστρου για την συλλογή του νερού, αν και στην περιγραφή του είναι πολύ σαφής και διαχωρίζει την δεξαμενή και τα πηγάδια από την αναφερόμενη στοά.

Ο δεύτερος θρύλος αναφέρεται στο αρχοντικό του Μπότσαρη, το οποίο η λαϊκή παράδοση ήθελε στοιχειωμένο. Το στοιχειό, λέγανε, ήταν η ψυχή του μοσχαριού που έσφαξαν κατά την θεμελίωση του αρχοντικού. Το μοσχάρι (αντί για κόκορα, όπως ήταν η παράδοση), σφάχτηκε από κάποιον μαύρο υπηρέτη για να είναι γερά τα θεμέλια και να αντέξει το κτήριο στον χρόνο .

εικόνα 2. Άποψη της εσωτερικής αυλής του αρχοντικού του Μπότσαρη.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τον θρύλο, το μοσχάρι στοίχειωσε το σπίτι και ξεπεταγόταν κάθε μεσάνυχτα από την κρύπτη του, στην ντάπια που βρίσκεται λίγο παρακάτω, κοντά στην παλαιά δυτική πύλη της πόλης. Από εκεί προχωρούσε προς το αρχοντικό και, όταν έφτανε στην καμάρα, σταματούσε για να το φυλάξει (εικόνα 3). Το στοιχειό δεν πείραζε τους περαστικούς, αλλά έτρωγε όσους ήθελαν να κάνουν κακό στο σπίτι. Βέβαια, αν κάποιος περαστικός το έβλεπε και, τρομάζοντας, έβαζε τις φωνές, του κοβόταν για πάντα η μιλιά. Γι’ αυτό και οι παλαιοί Ναυπάκτιοι απέφευγαν να περνούν έξω από το αρχοντικό τις νυχτερινές ώρες. Λίγο πριν  ξημερώσει, το στοιχειό κρυβόταν και πάλι στην κρύπτη του. Μάλιστα, κάποιοι έλεγαν ότι είχαν δει το θηρίο «είτε σαν ένα μαύρο μοσχάρι, είτε σαν ένα μαύρο άλογο που στην ουρά του σερνόταν ένας νέγρος».

εικόνα 3: Αριστερά η ντάπια της δυτικής πύλης και στο βάθος η καμάρα του αρχοντικού.

Τα χρόνια πέρασαν και η ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου καθώς και οι μόρφωση έκανε τους ανθρώπους να σκέφτονται πιο ορθολογικά και να ξεχάσουν τις παλιές αυτές δοξασίες για τις βασιλοπούλες και τα στοιχειά, τα οποία πλέον «περιορίστηκαν να σκάβουν κάτω από τα ριζόκαστρα τα θεμέλια των τειχών, για να μεγαλώσουν τις κρύπτες των δράκων και να διορθώσουν την χαώδη σήραγγα που οδηγεί την Κυρά του Κάστρου στο γειτονικό φρούριο για ειδυλλιακές ιστορίες με το βασιλόπουλο».  

Πηγή: Γιάννης Χαλάτσης, Το κάστρο της Ναυπάκτου στη διαδρομή του χρόνου, στο Ναυπακτιακά IB (2001), σελ. 175-177.