Ο Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής Ναυπάκτου

 

Ο Ι.Ν. της Αγίας Παρασκευής Ναυπάκτου είναι, μαζί με αυτούς του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Γεωργίου, ένας από τους τρεις μεγάλους κεντρικούς ναούς της πόλης. Ο σημερινός ναός θεμελιώθηκε το 1969 και εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 1978. Είναι ναός σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο. Στο ημιυπόγειο χώρο του Ναού βρίσκεται το παρεκκλήσιο των Αγίων Αναργύρων. Στην νότια εξωτερική πλευρά του κτηρίου υπάρχει επιγραφή, που μας πληροφορεί ότι στο σημείο βρισκόταν ο τάφος του Νότη Μπότσαρη, ο οποίος ετάφη εκεί το 1841.    

Ας δούμε όμως, την ιστορία του ναού μέσα από τις διάφορες οικοδομικές του φάσεις. Σύμφωνα με την παράδοση, στο σημείο που βρίσκεται ο σημερινός ναός, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, υπήρχε εξωκλήσι (η κυρίως πόλη δεν είχε φτάσει ακόμα μέχρι εκεί. Ενδεικτικό ότι η ανατολική πύλη των τειχών βρισκόταν κοντά στον σημερινό Ι.Ν. του Αγίου Δημητρίου).

Σχεδόν αμέσως μετά την απελευθέρωση της πόλης, κτίσθηκε ο παλαιός Ναός της Αγίας Παρασκευής. Υπάρχει αναφορά του διοικητή της Ναυπάκτου Ιωάννη Μελά με ημερομηνία 26/01/1831, ο οποίος ζητεί από την Κυβέρνηση «νὰ διορθωθῇ ὁ δρόμος ἀπὸ τὴν ἀνατολικὴν πύλην μέχρι τῆς νεοκτισθείσης ἐκκλησίας τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς». Καθώς σε αναφορά του 1829 δεν μνημονεύεται, πιθανολογείται ότι η εκκλησία κτίσθηκε το 1830. 

Ο ναός αυτός αποτελούσε τον κοιμητηριακό ναό της πόλης στα ανατολικά. Εκεί ετάφησαν μεταξύ άλλων ο Ιερομόναχος Ιγνάτιος, στρατιωτικός ιερέας του Κίτσου Τζαβέλα καθώς, όπως είπαμε, και ο Νότης Μπότσαρης. Ο ναός λειτουργούσε έως το 1863, οπότε και καταστράφηκε από πυρκαγιά. Την καταστροφή μνημονεύει και ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο οποίος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι ο ναός «…ἀπετεφρώθη, ἑνὸς ἀνημμένου κηρίου παραπεσόντος».  

Το 1874 ο Salvator είδε και περιέγραψε τα ερείπια του ναού. Από την περιγραφή του μπορούμε να βγάλουμε κάποια πενιχρά συμπεράσματα για την μορφή του παλαιού ναού. Ακολουθεί απόσπασμα του κειμένου του: «… λίγο παράμερα, είναι μια εκκλησία σε πλήρη ερήμωση. Στην πρόσοψή της δύο μικρές σκάλες οδηγούν προς τα πάνω σε μια πόρτα, όπου υπάρχει από το 1851 μια ογκώδης κατασκευή εντελώς χωρισμένη από την εκκλησία και η οποία δεν είναι τίποτα άλλο από ένα καμπαναριό. Η εκκλησία είναι ξεσκέπαστη και μισοκατεστραμμένη και στον τοίχο βλέπουμε ενσωματωμένα βλήματα κανονιών. Παρατηρούμε ότι υπάρχει ένα κοίλωμα-βωμός (;) όπου κρέμεται ένα μικρό γυάλινο καντήλι, ενώ εκατέρωθεν του κοιλώματος  υπάρχουν δύο μικροί σηκοί και ένας στυλοβάτης για την Αγία Τράπεζα. Και στις δύο πλευρές βρίσκονται ανά δύο είσοδοι, οι οποίες, με τέσσερα στρογγυλά σκαλοπάτια στο μέσον οδηγούν προς το δάπεδο της Εκκλησίας. Δύο όμορφα στρογγυλεμένα σκαλοπάτια στο μέσον οδηγούν στην Αγία Τράπεζα» (να σημειωθεί ότι υπάρχει και η άποψη πως η περιγραφή του Salvator αφορά την επίσης ερειπωμένη εκκλησία του Σωτήρος που βρισκόταν κοντά στο Ξενία και όχι την Αγία Παρασκευή).  

Το 1882 θεμελιώνεται ο νεότερος Ναός, ο οποίος πήρε πολλά χρόνια να κτιστεί λόγω της οικονομικής δυσπραγίας. Η νέα εκκλησία ολοκληρώνεται το 1914 αλλά τα εγκαίνια έγιναν μόλις το 1925, από τον Μητροπολίτη Αμβρόσιο. Η ανέγερση συνοδεύτηκε με την μεταφορά του νεκροταφείου στον Άγιο Στέφανο. Το 1933 έγινε ανεξάρτητη ενορία. Ο ναός αυτός, τον οποίο θυμούνται οι παλιοί Ναυπάκτιοι, ήταν, όπως λέει ο Γ. Βαρδακουλάς περικαλλής και είχε δύο καμπαναριά. Ο ναός κατεδαφίστηκε το 1968, ως σεισμόπληκτος, και στην θέση του ανεγέρθηκε ο σημερινός ναός, όπως αναφέρθηκε στην αρχή. 

Εορτάζει στις 26 Ιουλίου.

ΠΗΓΕΣ:

Αρχ. Δαμασκηνού Βασιλόπουλου, Ναοί της Ναυπακτίας κτισμένοι κατά την περίοδο 1821-1941, στο ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΚΑ ΙΔ2 (2004-2006), σελ. 733-763.

Ι. Βαρδακουλάς, Η Ναύπακτος στην διαδρομή του Χρόνου, Ναύπακτος 1996  

Οι φωτογραφίες του σημερινού ναού από την ομάδα Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίας Παρασκευῆς Ναυπάκτου